Esra Kahya Özyirmidokuz – Erciyes Üniversitesi
Araştırmacı Bağlantıları Akademik Ziyaret Desteği
Araştırma Konusu: sosyo-teknik sistemlerin iyileştirilmesi için kullanıcı geribildirimlerinin madenlenmesi
Sosyo-Teknik Sistemlerin iyileştirilmesi, yazılım sistemlerinde etkinlik, verimlilik ve hizmet kalitesini arttıracaktır.
İsmim Esra Kahya Özyirmidokuz. Erciyes Üniversitesi, Kayseri Meslek Yüksekokulu’nda öğretim üyesi olarak görev yapmaktayım. Kâtip Çelebi - Newton Akademik Araştırma Ziyareti Desteği kapsamında desteklenen araştırmacılardan biri olarak 11 Nisan 2015 - 11 Temmuz 2015 tarihleri arasında Bournemouth Üniversitesi (BÜ) Bilim ve Teknoloji Fakültesi, Yazılım Sistemleri Bölümü'nü ziyaret ettim.
BÜ'ne gerçekleştirdiğim araştırmamda, kullanıcıların teknolojiyle nasıl etkileşime girdiklerini ve bu etkileşimin yazılım kalite performansını artırmak amacıyla nasıl kullanıcı ihtiyaçları ile buluşması üzerinde çalıştım. Disiplinler arası bir bakış açısına sahip olabilme konusunda bir adım daha ilerlemiş oldum. Ayrıca, bu seyahat, benim için yeni bir araştırma çevresinin yanı sıra yeni bir kültür ve ülke deneyimi elde etme konusunda harika bir fırsat oldu. Danışmanım Dr. Raian Ali’nin yürütücülüğündeki Marie Curie ödüllü 7. Çerçeve AB projesi olan SOCIAD adaptif sosyo-teknik sistem projesini incelemek de bana zengin bakış açıları sundu.
Son yıllarda mobil ağ bağlantılarındaki artışla beraber, günlük hayatımızda yer alan insansız teknolojiler bizler için tek başına bir anlam ifade etmez hale gelmiştir. Kullandığımız tüm teknolojik cihazlarda ağ bağlantısına ve dolayısıyla kullanıcı etkileşimine ihtiyaç duymaya başladık. İnsanların dahil olduğu insan-bilgisayar etkileşimli sistemler olan sosyo-teknik sistemlerin günlük hayatımıza girmesi bir ihtiyaç haline geldi. Yakın gelecekte ise bu sistemler kritik alanlar dahil birçok sektörde kullanılacaktır. Bu nedenle adaptif sosyo-teknik sistemlerden elde edilen geribildirimlerin çalışma zamanında analiz edilmesi bir gereklilik haline gelmekte, literatürde de önem kazanmaktadır. Kalabalığın gücünden faydalanarak, sistem kullanıcılarının ihtiyaçlarını anlamak, sistem performansını ve kalitesini artırır. Sistemin esnek ve sürekli olmasına imkan sağlar. Sosyo-teknik sistemlerde (STS) yaşanacak olası bir iyileştirme, maliyetleri düşürür ve insan yaşam kalitesini artırarak dolaylı şekilde ekonomik, sosyal kalkınmaya yardımcı olur.
Bir STS , teknik ve sosyal boyutu bütünleştirdiği için enerji, hastalık yönetimi, tarım yönetimi, turizm bilgi sistemleri, yiyecek üretimi ve tüketimi, trafik yönetimi, ekonomikleştirilmiş yazılım değerlendirme, ekonomikleştirilmiş kaynaklar, ulusal güvenlik gibi alanlar için tasarlanmış günlük yaşam sistemlerinde kullanılabilir. Böylece, bu çalışma, sosyal yaşam alanlarına ve topluma faydalı birçok projede uygulanabilir. Bu araştırmanın tamamlanmasının ardından, yeni fikirler geliştirmeye başladık ve Türkiye için adaptif bir sosyo-teknik sistem geliştirmeye karar verdik.
Bir STS, yaşam ömrü boyunca dinamizmi yakalayıp güncelliğini koruyabilmesi için kendi kullanıcılarının geribildirimlerine ihtiyaç duyar. Bu geribildirimlerin çalışma zamanında analizi, sistem tasarımcıları ve yöneticileri ile, sistem kullanıcıları arasındaki boşluğu dolduracaktır. Bu araştırma, çalışma zamanında kullanıcı ihtiyaçlarına gore sistemi yeniden yapılandırmaktadır. Kullanıcı ihtiyaçlarına karşılık vermek, doğal olarak ekonomik kalkınmayı pozitif etkiler ve böylece verimliliği artırır. Bu araştırma Türkiye gibi gelişmekte olan toplumlarda kritik öneme sahip olan STS literatürünü de zenginleştirmektedir. Eğer geliştirilen sistem STS yerine bir yazılım sistemine ile entegre edilirse, yazılım sistem kalitesi ve performansı da artacaktır.
Araştırmamızda, sistem kullanıcı ihtiyaçlarının yazılım tasarımcıları tarafından anlaşılması için, kullanıcının sisteme adaptasyonunu sağlayan ve böylece sistem performansını ve kalitesini artıran bir metodoloji sunduk. STS yazılım kalitesini arttırmak için, çalışma zamanında sistem kullanıcılarından gelen bulanık geribildirimleri analiz eden “kural temelli” bir model tasarladık. Modeli geliştirirken, sosyo-teknik sistemden gelen büyük miktarlardaki geribildirimleri madenleyerek, geribildirimlerde yer alan gizli, yeni ve önemli ortak yargıları, kümeleri, çelişen görüşleri, ve ilişkileri de tespit ettik. STS ve STS geribildirimlerinin analizi konularındaki araştırmalarımız halen devam etmektedir.
Bu proje, Erciyes Üniversitesi ve Bournemouth Üniversitesi arasında araştırma alanında uzun vadeli bir ortaklığın kurulmasında çok önemli bir adım olmuştur. Bu destek sayesinde, araştırma gruplarımız arasında daha üst düzey bir işbirliği ortamı ve bilgi alışverişinin sağlanması için gereken ortamı hazırlamış olduk. Araştırmamızın konusu ve kapsamı literatürü zenginleştirecek yeni projeler üretebilecek çeşitliliğe sahiptir. BÜ'deki danışmanım Dr. Raian Ali ile ortak yayın yapma ve iki üniversite arasında kurumsal işbirlikleri tesis etme konusundaki çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Araştırmamızı ve bulgularımızı konferanslarda sunmaya başladık. Konuyu daha derinleştirerek, yeni bir Tübitak projesi ve COST projesi başvurusu yaptık. İzmir’de düzenlenecek EEW 2016 Newton-Katip Çelebi çalıştayına ekip olarak başvurduk. Düzenli görüşmelerimize internet üzerinden devam etmekteyiz.
Bana yeni bir araştırma deneyimi ve ortamı sunan bu yolculukta, kızımla beraber hayatımızın en heyecan verici maceralarını yaşayarak Birleşik Krallık'ta çok keyifli zamanlar geçirdik. Bu deneyim sonucunda daha bağımsız bireyler olduk ve kültürel farkındalık düzeyimiz arttı.
BÜ'de araştırma yapma fırsatı yakalamış olmaktan büyük memnuniyet duyuyorum. Bu seyahat hem kariyerim hem de kişisel gelişimim açısından eşsiz bir fırsattı. Bana bu harika fırsatı sunan Kâtip Çelebi - Newton Fonu'na sonsuz teşekkürler!