Yavuz Özdemir - Yüzüncü Yıl Üniversitesi 

Araştırmacı Bağlantıları Akademik Ziyaret Desteği 

Araştırma Konusu: Süphan Volkanı’nı oluşturmuş olan magma depolanma koşulları (Doğu Anadolu, Türkiye)

Bristol Üniversitesi ile yapılan bu çalışmanın devamında ise  Süphan Volkanı ve Doğu Anadolu’nun diğer aktif volkanlarını kapsayan Volkan İzleme Merkezi kurabilmek amacıyla yakın gelecekte mevcut işbirliğimizin geliştirilmesi planlanmaktadır.

8 Ağustos 2015 ve 8 Şubat 2016 tarihleri arasında Bristol Üniversitesi’ni ziyaret ettim. Bu araştırma ziyareti benim için, alanımdaki uzmanlığımı geliştirerek kariyerime katkı sağlayabileceğim olağanüstü bir fırsat oldu. Deneysel petroloji alanında yeni teorik ve pratik bilgiler edinme şansı buldum. Deneysel petroloji çalışmaları, ülkemizde gerekli techizat ve donanımın bulunmamasından dolayı yaygın olarak bilinmemektedir. Bu konudaki çalışmalarımı, Avrupa’nın önde gelen deneysel petroloji laboratuvarlarından birini bünyesinde bulundurması ve ihtiyaç duyduğum gerekli tüm ekipmana sahip olması sebebi ile  Bristol Üniversitesi’nde gerçekleştirtim.

Doğal afetler tüm dünyada ülkelerin nüfus ve ekonomileri üzerinde büyük etkilere sahiptir. Türkiye’nin Doğusu da deprem ve volkanik püskürmeler gibi felaketlere oldukça açık durumdadır. Bölgede yaşanan en son depremde (2011) 640’tan fazla ölüm, 3000’in üzerinde yaralanma ve 2 milyar doların üzerinde ekonomik kayıp meydana gelmiştir. Bu sonuçlar doğal afetlerin en çok insanlara ve ekonomiye zarar verdiğini göstermektedir. Depremler; araştırmacıların ciddi derecede ilgisini çektiği halde, yanardağlar Türkiye’de üzerinde henüz yeterince çalışılmamış ya da anlaşılmamış ciddi bir tehlike olarak varlığını devam ettirmektedir.

Türkiye’nin Doğusunda yer alan Süphan Volkanı, ülkedeki aktif Kuvaterner volkanlardan biri olup. deniz seviyesinden yaklaşık 4050m yüksekliktedir Volkanın geçmişteki faaliyetleri birçok farklı püskürme tipi sergilemiş, farklı şiddetlerde, farklı türlerde volkanik tehlikeler meydana getirmiştir.

Süphan’ın yeniden aktif hale gelmesi ve/veya kısmen çökmesi insanlar, çevre ve ekonomi üzerinde yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Türkiye’de, genel olarak doğal afetlerin, özelde ise Süphan yanardağının olumsuz etkilerini en aza indirebilmek için, büyük çaplı araştırmalar yapılmalıdır. Bu araştırmalar; gelecekte olabilecek doğal felaketlere karşı önlemler alarak , yaşam kaybını ve ciddi ekonomik zararları azaltmamızı sağlayacaktır.

Volkanik risk değerlendirmeleri genellikle volkanın gelecekte yaşanabilecek aktivitesinin, biçim, patlama sıklığı ve deformasyon türü gibi konularda, geçmişte yaşanan patlamalarla benzer olacağı varsayımına dayalıdır. Bristol Üniversitesi’nde yaptığımız araştırma Süphan volkanını kapsayan deneysel bir çalışmayı içermektedir. Deneysel veriler ve uydu görüntüleri  yardımı ile elde edilecek deformasyon verileri arasındaki ilişkiler volkanın gelecekteki olası faaliyeti ile ilişkili tahminlerde yararlı bilgiler sağlayacaktır.

Projemizde özellikle yüksek sıcaklık ve basınç deneyleri kullanılarak Süphan stratovolkanının altındaki magma sistemleri incelenmiştir. Bu deneylerle, Süphan’ın daha önceki püskürmelerine sebep olan magmanın, farklılaşmasının (fraksiyonlaşmasının) üst kabuktaki sığ yerleşimli magma odalarında mı yoksa orta kabukta yeralan daha derin magma odalarında mı meydana geldiğini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu iki ihtimal farklı yüzey deformasyonlarına sebep olarak olası püskürmeleri tahmin etmede bizlere yardımcı olabilecektir. Yapmış olduğumuz çalışmanın bulguları ile doğal lavlardan elde edilen veriler karşılaştırılarak Süphan’ın daha önceki olası püskürme koşullarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlar Türkiye’de ve çevre ülkelerde bulunan diğer yanardağ patlamalarına da uygulanabilecektir. Bristol Üniversitesi ile yapılan bu çalışmanın devamında ise  Süphan Volkanı ve Doğu Anadolu’nun diğer aktif volkanlarını kapsayan Volkan İzleme Merkezi kurabilmek amacıyla yakın gelecekte mevcut işbirliğimizin geliştirilmesi planlanmaktadır.

Şu an, hakemli akademik dergilerde ve konferanslarda sunmayı planladığımız bulguları tamamlama sürecindeyiz. Buna ek olarak; kendi üniversitem olan Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde ve Türkiye çapındaki diğer araştırma enstitülerinde, volkanik çalışmalara yönelik ilgi ve farkındalık oluşturabilmek için projemizi detaylarıyla sunmayı planlamaktayım.

Bu araştırma ziyareti, gelecekte kurulacak ortaklıklar ve elde edilecek araştırma imkânları için önemli bir adım olmuştur. Yakın gelecekte Bristol Üniversitesi’nden bir grup yerbilimci ve volkanologu Türkiye’nin doğusuna davet ederek bölgede doğrudan gözlem yapabilmelerini sağlayacağım. Bu eylemin ortaklığımızı geliştireceğine ve uzun süreli kurumsal işbirliği sağlayacağına inanıyorum.

Son olarak, İngiltere’de geçirdiğim bu 6 ayın benim için harika bir fırsat olduğunu ifade etmek istiyorum. Bu sürede birkaç müzeyi ve ülkedeki farklı şehirleri ziyaret ederek Britanya tarihi ve kültürü hakkında birçok şey öğrenme fırsatı buldum. Bence araştırma yapmak ve yeni bir kültürü ve yeni bir ülkeyi keşfedebilmek harika bir şey. Bu araştırma ziyaretinden oldukça keyif aldım. Bana bu harika imkanı sağladıkları için Newton-Katip Çelebi Fonu’na ve tüm destek ve yardımları için British Council’e teşekkürlerimi sunarım.