Ren Geyiği ©

copyright RolfAasa

Hayvanlar neden elektrik hatlarından uzak duruyor?

Hayvanların elektrik hatlarından uzak durmaları, pek çok farklı nedenle ilişkilendirilir. Fakat ortak yürütülen bir araştırma projesi, hayvan davranışlarıyla ilgili yepyeni bilgileri ortaya çıkardı.

Hayvanların elektrik hatlarından uzak durması uzun zamandır bilinen bir gerçek. Bununla ilgili birçok açıklama yapılmış olsa da kaçınma davranışının arkasındaki faktörün mor ötesi ışınları olduğu fikri oldukça yeni. Ekolojik etkileri de olan çalışma, Birleşik Krallık ve Norveç'teki uzmanların çok disiplinli bilimsel iş birliğinden doğan yaratıcı bir anlayışın ürünüdür. 

Birleşik Krallık Biyoteknoloji ve Biyolojik Bilimler Araştırma Konseyi (BBSRC) tarafından finanse edilen araştırma ekibi; University College London (UCL), Moorfields Göz Hastanesi (Londra), UIT Arktik Üniversitesi (Norveç) ve Oslo Üniversitesinden (Norveç) araştırmacılardan oluşuyor. Araştırmanın aslında ren geyiklerinde mor ötesi görme üzerine yürütülen ayrı bir projeden yola çıktığını belirten University College London Oftalmoloji Enstitüsünden Profesör Glen Jeffery şunları ifade etti: "Görme alanında uzman bilim adamlarıyla birlikte uzun süredir kış ve yaz ortalarında Tromso'da çalışıyoruz. Temel olarak araştırdığımız konu, bu hayvanların kışın uzun süreli karanlıkla ve yazın günde 24 saate kadar süren parlak gün ışığıyla nasıl başa çıktığıydı. Bu, görme ile ilgili kritik bir sorudur. Hayvanların mor ötesi ışınları görebildiğini keşfettiğimizde bu konu üzerine ayrı bir araştırma başlattık."

Mor Ötesini Görmek

Bu keşif bize yeni ufuklar açtı. Ekibin Tromso Üniversitesi ile uzun süredir devam eden bir projesi olması sayesinde böyle bir imkan ortaya çıktı. UIT Arktik Üniversitesinde (Norveç) çalışan bir ekolojist olan Dr. Nicolas Tyler ve ekibin bir diğer üyesi, Kuzey'de yaşayan hayvanların sürekli güneş ışığına ve daha sonra sürekli karanlığa nasıl uyum sağladıklarını araştırıyordu. "Sonbaharda çiftleşen veya ilkbaharda tüylerini değiştiren bu hayvanların, her gün değişerek takvim görevi gören bir aydınlık ve karanlık gün ışığı sinyali yoktur." Tyler'a göre bu sorunun kısa cevabı, mevsimsel döngülerin vücut saati tarafından kontrol edilmesidir. Bu araştırmayı yaparken ren geyiklerinin mor ötesi ışığı gördüğü fikriyle ilgilenmeye başladılar. Daha sonra alacakaranlıkta fotoğraf çeken birtakım araştırmacılarla sahaya çıktılar. Tyler bulgularını şöyle ifade etti: "Şaşırtıcı bir biçimde bitki materyallerinin mor ötesi ışığı çok güçlü bir şekilde emdiğini, karın ise bunu çok güçlü bir şekilde yansıttığını keşfettik." "İnsanlar alacakaranlıkta kardaki bitkileri, kirli beyaz bir zemin üzerinde gri olarak görür. Mor ötesi ışıkta bitkiler siyah, kar ise beyazdır." Mor ötesi görüş, ren geyiğinin yiyecekleri görebilmesini sağlar. Bu bilgi üzerine Nicolas Tyler, ekibine bir soru sordu: Elektrik hatları mor ötesi ışık yayıyor mu? 

Glen Jeffrey bu soruya yanıt verebilecek en doğru kişilerin o anda orada olduğunu söyledi. "Ben görme üzerine uzmanlaşmış bir bilim insanıyım. Moorfields Göz Hastanesinden Chris Hogg da bir görme uzmanı ama onun alanı göz aracılığıyla kayıt üzerine.  Nicolas Tyler yıllardır ren geyikleri üzerine çalışıyor. Ayrıca Oslo Üniversitesinden yüksek enerji uzmanı bir fizikçi ve bir fizyologdan çok daha fazlası olan Karl-Arne Stokken da bizimleydi." Bu farklı uzmanlık alanlarını entegre ederek bir cevap buldular. Elektrik hatları mor ötesi ışık yayar. Hayvanların mor ötesi spektrumuna duyarlı olduğunu zaten biliyorlardı. Yani hayvanların mor ötesi ışıkları gördükleri ve bu yüzden uzak durdukları aşikardı. 

Hayvanların elektrik hatlarından neden kaçındıklarına dair her zaman alternatif nedenler vardır. Bunlardan biri, kesilen ormanlık alanların yırtıcı hayvanlara karşı koruma sağlayamayacak olması. "Ama ren geyiği örneğinde başka bir açıklamaya da ihtiyaç vardı" diyor Tyler, "çünkü ren geyikleri kuzeyde, ormanların olmadığı tundralarda yaşıyor", dolayısıyla elektrik hatları için ormanın kesilmesine de gerek yok. Buna rağmen ren geyikleri yine de hatlardan kaçınıyor.