Prof. Panos Vostanis, çocuklara destek olacak bilgilerin ve başarılı uygulamaların paylaşılacağı bir kaynak olarak WACIT – Travma Yaşayan Çocuklarla İlgili Farkındalık – adında yeni bir İnternet platformu yarattı.
18 yaş ve altındaki her 10 çocuktan biri ruhsal sağlık sorunları yaşamaktadır. Travma yaşayan çocuklarda bu istatistikler daha da vahim boyutlara ulaşmaktadır. Leicester Üniversitesi Çocuk Psikiyatrisi uzmanlarından Prof. Postanis Vostanis tarafından yayınlanan son araştırmalardan birinde, ”sokakta yaşayan veya çocuk yuvasında yetişen çocuklarda bir travma durumunda bu oranların yüzde 40 ve üstüne çıkabildiği ifade edilmektedir. Bu çocuklarda farklı tiplerde engellilik durumu da gözlenebilmektedir.”
Bu yayın, kısa bir süre önce başlatılan WACIT – Travma Yaşayan Çocuklarla İlgili Farkındalık – projesini ön plana çıkarmaktadır . Kısmen farkındalık yaratma amacına yönelik olsa da bu proje aynı zamanda bilgi paylaşma ve küresel yaklaşımın altını çizmeyi hedeflemektedir – dünya genelinde bu tip dayanışma cemiyetlerinde çalışan insanlardan alınacak dersler ve fikirler vardır. WACIT, fikir ve ilham almak anlamında pratik bir değişim ve bağlantı merkezi olmayı amaçlamaktadır. Prof. Vostanis, evsiz çocuklar hakkında Birleşik Krallık’ta da ve ayrıca Gazze’de ve İran’da (Bam depreminden dört yıl sonra) araştırmalar yapmıştır. Çocukların sığınmacı olarak Avrupa’ya akın ettiği günümüzde dünya genelinde savaşın çocuklar üzerindeki yıkıcı etkisi artık o kadar da uzağımızda değil. Prof. Vostanis’in de dediği gibi: ”Birçok sığınmacıyla çalıştık. Şu an bulunduğum yere bakacak olursanız, çevrenin yurtlarda yaşayan Afgan çocuklarıyla dolu olduğunu görürsünüz.”
Birleşik Krallık’taki proje ortaklarımız arasında Anna Freud Merkezi, Kraliyet Psikiyatristler Koleji ve Tedavi Enstitüsü ve uluslararası ortaklarımız arasında da Atina, Şikago, İstanbul, Cakarta, Bombay, Nakuru, Sao Paolo ve Sidney gibi merkezler yer almaktadır. Bu merkezlerin uzmanlık alanları, evsiz barksız olmaktan etnik ve sosyal çatışma mağduru olmaya, sığınmacı olmaktan ve öksüz/yetim olmaya kadar çocukların ruh sağlığını etkileyen birçok çeşitli durumu kapsamaktadır.
HİÇBİR NETWORK olmadan DESTEK sağlama
Son 20 yıldır Birleşik Krallık’ta görev yapan Prof. Vostanis, halen koruyucu aile yanındaki çocuklarla ve evlat edinme, evsiz sığınmacılar ve suçlular konularında çalışmaktadır. Bunun yanısıra, gelişmiş destek ağı ve yerleşik sistemleri olmayan ülkelerde bu sorunlarla nasıl başa çıkılabileceği konusuna ilgi duymakta ve bu alanda dünya genelinde araştırmalar yapmaktadır.
Çocuklar ve topluluklar üzerindeki olumsuz etkileriyle haber bültenlerimizi giderek daha çok dolduran savaşlara baktığımızda ise, Prof. Vostanis, travmanın çocuklar üzerindeki etkisini ani noktasal deneyimden başlayarak, topluluk bazında çocukların nasıl etkilendiğine kadar, daha geniş bir perspektifte ele almaktadır. Kendi ifadeleriyle: ”Bu travmatik olaylar çocukları farklı ve birbiriyle bağlantılı şekillerde etkilemektedir. Bunlar; a) Farklı şiddet türlerine doğrudan maruz kalmak; b) Şiddeti, ebeveynlere etkisi üzerinden dolaylı olarak deneyimlemek; c) Topluluklar üzerindeki etkilerinin ve farklı kayıpların ebeveynlere ve çocuklara etkileri; d) Çatışma sonrasında temel ihtiyaçların giderilememesi, topluluk desteklerinin kesintiye uğraması, ortaya çıkan fakirlik, yerinden yurdundan olma…” Bunlardan en sonuncusu, süregelmekte olan çatışmalarda topluluklar parçalanıp çöktüğü için özellikle büyük sorunlar yaratmaktadır.
İşte WACIT projesi, Prof. Vostanis’in kendine şu soruyu sormasıyla başladı: ”Değişik koşullar altında daha çok psikososyal bir destek modeli olarak çalışacak esnek bir yaklaşımı nasıl geliştirebilirim?” Aslında projenin tohumları daha yıllar önce, Atina’da genç bir öğrenci olarak British Council’in lisan kurslarına katıldığı dönemde, British Council bursuyla gittiği Hindistan'daki üç kentte atılmış; çocukların ruh sağlığı ve bakımıyla ilgilenmeye başlamıştı. Prof. Vostanis, bu konudaki yaklaşımının dört kademeli ekolojik bir iskelete dayalı olduğunu ifade etmektedir:
”Cemiyet (topluluğun dirençli olmasını sağlayan toplumsal faaliyetleri geliştirerek); Okul (eğitim, spor, psikososyal müdahalelerle); Aile (ebeveynleri destekleyip müdahaleleri cesaretlendirmekle); Çocuk (maliyet tasarrufu açısından küçük veya büyük gruplar halinde danışmanlık veya farklı psikososyal müdahaleleri gerçekleştirmek için kaynakların el verdiği nispette reşit olmayan gençlerle).” Bütün bu işlemlerde en kritik husus Sivil Toplum Kuruluşlarıyla işbirliğidir.
DİRENÇLİLİK
Son konuyla ilgili kentlerde ve cemiyetlerde tartışılan en önemli anahtar kelimelerden biri dirençlilik olsa da, çocukların yaşadığı travmanın ve ruhsal sağlık sorunlarının ele alınmasında bunun ne gibi bir rolü vardır? Bu yeni bir fikir midir? ”Dirençlilik nispeten eski bir kavramdır,” diyor Prof. Vostanis: ”Benzer tartışmaların 20 yıl önce de yapıldığını anımsıyorum. Ancak son beş yıldır bu konular giderek daha popüler hale gelmeye başladı. Sorunları çözmek yerine, insanların ve toplulukların güçlü yanları ön plana çıkartılıyor; üstelik sorunlu topluluklarda önleyici stratejiler geliştirme bağlamında yapılıyor bu”
Prof. Vostanis, 2015 yılının büyük bir bölümünü, WACIT'e katkı sağlamak adına dünya genelinde aktif çocuk destek merkezlerini ziyaret ederek geçirdi. Kendi rolünün, sadece araştırmalarını ve klinik deneyimini kullanarak bu merkezlerin sorularına yanıt vermekle sınırlı olduğunu düşünmüyor. ”Farklı alanlardaki başarılı uygulamaların kilit parçalarını araştırıp dirençliliği tam olarak belirleyebildim. Şimdi geriye dönüp de baktığımda sanki bu hep yapmak istediğim şeydi; küçük detayları irdeleyip aralarındaki bağlantıları kurmaya çalıştığımı görüyorum." Ve bu nişlerden bazılarını keşfetmeyi başardığım için de bu yıl benim yılım oldu diyebilirim.”